door Wilma de Rek
deVolkskrant, 8 september 2022
DE WEEK IN BOEKEN
Mooie musical hoor, Les Misérables, maar ik weet nu pas hoeveel gelaagder het boek is.
In 1986, toen de musical nog geen verdacht genre was maar iets hips waarvoor je helemaal naar Londen moest, namen mijn lieve en gulle ouders mij mee naar Les Misérables, toen net uit. Hoewel ik Frans studeerde had ik het boek van Victor Hugo uit 1862, waarop de musical is gebaseerd, nooit gelezen. In het Palace Theatre kon je een speld horen vallen toen een meisje stierf in de armen van haar onbereikbare geliefde, gelukkig wel pas nadat ze samen nog gauw een ontroerend duet hadden gezongen. Dat Les Misérables ook over armoede en onrecht ging, wist ik vooral uit de liedjesflarden die in mijn hoofd bleven hangen en die ik tijdens het stofzuigen nog wel eens hartstochtelijk door de kamer brul (‘At the end of the day you’re another day older/ and that’s all you can say for the life of the poor!’).
Deze week kwam ik er eindelijk achter hoe gelaagd en interessant het échte Les Misérables is. Niet dat ik Hugo’s roman in het Frans las, daar ben ik nog altijd te lui voor. En het hoeft ook niet meer want er is nu een complete Nederlandse vertaling verschenen, gemaakt door Tatjana Daan en uitgegeven door Papieren Tijger. De uitgever meldt dat het boek lange tijd alleen in het Nederlands te lezen was in sterk verkorte versies die dit ‘imposante literaire bouwwerk’ geen recht doen, wat ook geldt voor de talloze filmische en theatrale bewerkingen: ‘Hugo’s verhaal is zoveel rijker en verrijkender.’
Wie De miserabelen leest, kan het daar alleen maar mee eens zijn. De roman telt 1.366 pagina’s en is niet goedkoop: 65 euro. Maar dat is ongeveer wat een kaartje voor de musical kost die over een paar maanden weer in de Nederlandse theaters te zien is, en niks ten nadele daarvan, maar het boek biedt echt veel meer. Niet alleen heeft Tatjana Daan Victor Hugo’s tekst prachtig vertaald, ze dist daarnaast een schat aan informatie op in de vorm van 1.687 voetnoten waarin ze de moderne lezer elk mogelijk onbekend woordje uitlegt, elke naam toelicht en tevens vertelt hoe Frankrijk was georganiseerd in de tijd waarover Hugo schrijft.
Vertalers, wil ik maar zeggen, kunnen niet genoeg geprezen worden. En daarom is het zo fijn dat komende donderdag in de Amsterdamse Vondelkerk de jaarlijkse Martinus Nijhoff Vertaalprijs wordt uitgereikt (35 duizend euro), dit jaar aan Margreet Dorleijn en Hanneke van der Heijden voor hun vertalingen van onder meer het werk van Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk. Leve de vertaler.